Torpağa-möhürə səcdənin dəlilləri sunni mənbələrində
1)Əbu Sələmə ibn Abdur-Rahmən deyir ki,Əbu Səid əl-Xudriyə (r.a) sual etdim ki,sən Rəsulullahın (salləllahu aleyhi və alih) Qədr gecəsini xatırlatdığını eşitdinmi? Əbu Səid dedi:Bəli.Biz Rəsulullahla (salləllahu aleyhi və alih) birgə Ramazan ayının ortasındakı on günü etkaf saxlayırdıq.Nəhayət iyirminci günün səhəri (etkaf yerindən) çıxdıq.Rəsulullah (salləllahu aleyhi və alih) iyirminci günün səhəri bizə xütbə söyləyib dedi:"Mənə qədr gecəsi göstərildi və mənə unutduruldu.Sizlər onu (Ramazan ayının) son on gününün tək gecələrində axtarın.Mən (yuxumda) özümü su və palçıq da səcdə edən gördüm.Kim Allah Rəsululu (salləllahu aleyhi və alih) ilə birgə etkaf edirsə,etikaf yerinə dönsün". Əbu Səid əl-Xudri deyir:(Xütbədən sonra) İnsanlar məscidə döndülər.Və bizlər göydə bir bulud parçası görmürdük.Bir anda bulud parçası gəldi və yağış yağdı. Namaz iqamə edildi.Rəsulullah (salləllahu aleyhi və alih) su və palçıqda səcdə etdi.Hətta mən (səcdənin) palçıq izini onun (Rəsulullahın) burnunda və alnında gördüm.
Mənbə:Səhih Buxari,Etikaf kitabı,9-cu bab,hədis 1931
2) Namazı tamamlayanadək alnını və burnunu (toz torpaqdan,palçıqdan) silməyən (təmizləməyən) kimsə babı.Əbu Abdullah (Buxari özü) demişdir.Humeydinin (Abdullah ibn Zubeyr əl-Məkkinin) namaz qılarkən alnın (toz torpaqdan,palçıqdan) silinməməsinə bu hədisi dəlil gətirdiyini gördüm.
Əbu Sələmə (ibn Abdur-Rahmən) deyir ki,(səhabə) Əbu Səid əl-Xudriyə (r.a) (Qədr gecəsi haqqında) sual verdim.Əbu Səid əl-Xudri dedi:Rəsulullahı (salləllahu aleyhi və alih) suyun və palçığın içində səcdə edərkən gördüm.Hətta onun alnında palçıq izlərini belə gördüm
Mənbə:Səhih Buxari,namazın sifəti haqqında fəsillər,hədis 801
3) Səhih Buxaridə Cabir ibn Abdullah (r.a) Rəsulullahdan (salləllahu aleyhi və alih) nəql etdiyi hədisdə Rəsulullah deyir ki,mənə beş şey əta edildi.Onlardan da biri budur.
وجعلت لي الأرض مسجدا وطهورا
Yer mənə məscid (səcdəgah) və pakedici qərar verildi.
Mənbə:Səhih Buxari,Təyəmmüm kitabı,hədis 328
Bu hədisdə الأرض yer torpaq mənasındadır.Məsələn Qurana nəzər salaq.
Ölü yer onlar üçün bir dəlildir. Biz onu dirildir, oradan dənli bitkilər (taxıl arpa) çıxardırıq, onlar da ondan yeyirlər. Yasin 33.
Yerin bitirdiklərindən, insanların özlərindən və bilmədiklərindən bütün cütləri yaradan Allah pakdır.Yasin 36.
4) Bizə Əbu Əhməd Bəkr ibn Muhəmməd əs-Səyrafi xəbər verdi,bizə Əbu əl-Əhvəs Muhəmməd ibn əl-Heysəm əl-Qazi nəql etdi,bizə Əbu Səid Yəhya ibn Süleyman əl-Cufi nəql etdi,bizə Yəhya ibn əl-Yəmən nəql etdi,o da Sufyandan,o da Abdullah ibn Abdur-Rahmən ibn Əbu Hüseyndən,o da İkrimədən,o da İbn Abbasdan (r.a) İbn Abbas nəql edir: "Nəbi (salləllahu aleyhi və alih) daşın üzərinə səcdə etdi".
əl-Hakim deyir: Bu hədisin isnadı səhihdir.Onlar (Buxari və Muslim) nəql etməyiblər.
əz-Zəhəbi ət-Təlxisdə deyib ki,səhihdir.
Mənbə: əl-Mustədrək alə əs-Səhiheyn, cild 1 səh 646 hədis 1740
5) Bizə Cəfər ibn Əhməd ibn Sinan əl-Qattan xəbər verdi,bizə Amr ibn Əli əl-Fəlləs nəql etdi,bizə Abdul-Vəhhəb əs-Səqəfi nəql etdi,bizə Muhəmməd ibn Amr nəql etdi,o da Səid ibn əl-Harisdən,o da Cabir ibn Abdullahdan (r.a) Cabir ibn Abdullah deyir: "Biz Nəbi (salləllahu aleyhi və alih) ilə birgə şiddətli isti havada namaz qılırdıq.Bu sırada hər birimiz çınqıl daşlarından götürər,onu bir əlin içinə,sonra da onu digər əlin içinə qoyar,soyuduqda isə onun (çınqıl daşın) üzərinə səcdə edərdi".
İbn Hibbana görə səhihdir.
Şuəyb əl-Ərnəut deyib ki,isnadı həsəndir.
Mənbə:Səhih ibn Hibban,cild 6 səh 52 hədis 2276.Şuəyb əl-Ərnəutun təhqiqi ilə.
Qeyd:
1. Bu rəvayət digər mənbələrdə də nəql olunub.Lakin biz əvəzinə mən Rəsulullahla birgə şiddətli isti havada namaz qılırdım deyilir.
1.əl-Mustədrək alə əs-Səhiheyn hədis 701. Hakim və Zəhəbi deyiblər ki,Müslümün şərtinə əsasən səhihdir.
2. 2.Sünən Abu Davud, hədis 399.Albani deyib ki,isnadı həsəndir.
3. Musnəd Əbu Yəla əl-Məvsili,hədis 1916 .Hüseyn Səlim Əsəd deyib ki,isnadı həsəndir.
6) Bizə Surəyc ibn Yunus nəql etdi,bizə Bişr ibn əl-Mufəzzəl nəql etdi,o da Ğalibdən,o da Bəkr ibn Abdullahdan,o da Ənəs ibn Malikdən.Ənəs ibn Malik deyir:Biz şiddətli isti havada Rəsulullahla (salləllahu aleyhi və alih) birgə namaz qılırdıq.Hər birimiz çınqıl daşını götürüb əlimizdə soyudur,sonra isə onu (çınqıl daşını) qoyub üzərinə səcdə edirdik.
Hüseyn Səlim Əsəd deyib ki,isnadı səhihdir.
Mənbə: Musnəd Əbu Yəla əl-Məvsili,cild 7 səh 178 hədis 4156.Hüseyn Səlim Əsədin təhqiqi ilə.
7) Namazda torpağı düzəltməyin və çınqıl daşlara məsh etməyin məkruh olma babı.
حدثنا أبو بكر بن أبي شيبة حدثنا وكيع حدثنا هشام الدستوائي عن يحيى بن أبي كثير عن أبي سلمة عن معيقيب قال ذكر النبي صلى الله عليه وسلم المسح في المسجد يعني الحصى قال إن كنت لا بد فاعلا فواحدة
حدثنا محمد بن المثنى حدثنا يحيى بن سعيد عن هشام قال حدثني ابن أبي كثير عن أبي سلمة عن معيقيب أنهم سألوا النبي صلى الله عليه وسلم عن المسح في الصلاة فقال واحدة وحدثنيه عبيد الله بن عمر القواريري حدثنا خالد يعني ابن الحارث حدثنا هشام بهذا الإسناد وقال فيه حدثني معيقيب ح
وحدثناه أبو بكر بن أبي شيبة حدثنا الحسن بن موسى حدثنا شيبان عن يحيى عن أبي سلمة قال حدثني معيقيب أن رسول الله صلى الله عليه وسلم قال في الرجل يسوي التراب حيث يسجد قال إن كنت فاعلا فواحدة
Üç hədisin mətninin bir yerdə tərcüməsi.
Muayqib nəql edir:Rəsulullah (salləllahu aleyhi və alih) dedi:"Namazda səcdə edəcəyi yerin torpağını düzəldən və çınqıl daşlara məsh edən adam əgər bunu edəcəksə,bir dəfə etsin".
Mənbə:Səhih Muslim,Kitab əl-Məsəcid və Məvazi əs-Saləh,bab Kərahəti məsh əl-Həsa və Təsviyətit-Turab fi əs-Saləh,hədis 546,547,548.
Qeyd:
Gördüyümüz kimi Rəsulullah (salləllahu aleyhi və alih) səcdə yerindəki torpaq və daşdan söz açır nəinki yun və əsgidən.Biz bu hədislə namazda torpaq və daşın yerinin neçə dəfə düzəldilməsini sübut etmək istəmirik.Məqsədimiz səcdə yerindəki toraq və daşın olmasıdır.
8) Bizə Səid ibn Abdur-Rahmən əl-Məxzumi nəql etdi,bizə Sufyan ibn Uyəynə nəql etdi, o da əz-Zuhridən, o da Əbu əl-Əhvəsdən, o da Əbu Zərdən (r.a):Nəbi (salləllahu aleyhi və alih) demişdir:"Sizlərdən biriniz namaza durduğu anda (yerdəki) çınqıl daşları məsh etməsin (düzəltməsin.) Çünki,Allahın rəhməti ona tərəf yönəlir".
Tirmizi deyir:Bu mövzuda Muayqib,Əli ibn Əbu Talib,Huzeyfə və Cabir ibn Abdullahdan da hədis rəvayət edilmişdir.Əbu Zərin nəql etdiyi hədis həsəndir.Nəbidən (salləllahu aleyhi və alih) namazda çınqıl daşların düzəldilməsinin bəyənmədiyini və əgər edəcəksənsə,bir dəfə et barədə də hədis rəvayət edilmişdir.Ondan rəvayət olunduğuna əsasən bir dəfə düzəltməyə icazə verilib.Və bu elim adamlarının yanında belə əməl olunar.
Mənbə:Sünən Tirmizi,namaz kitabı,namazda çınqıl daşlara məsh etməyin məkruh olma babı,hədis 379
Tirmizinin Əbu Zərdən (r.a) nəql etdiyi hədisi İbn Hibban özünün səhihində nəql edib.Hədis 2320
9) Albani deyir:Bəli.ət-Təyasi müsnədin də müxtəsər olaraq Əbu Zərdən nəql edib: Əbu Zər dedi:"Rəsulullahdan (salləllahu aleyhi və alih) hər şey barədə soruşdum.Hətta (namazda) çınqıl daşları məsh etmək (düzəltmək) barədə də sual etdim.Rəsulullah dedi ki,bir dəfə toxun".Albani: Onun sənədi səhihdir.
Mənbə:Təmam əl-Minnə fi Təliq əla Fiqh əs-Sunnə cild 1 səh 313.Təhqiq,Albani.
10) Abdur-Rəzzaq,Malikdən o da onun əmisi İbn Əbu Suhəyldən o da atasından (Malik ibn Əbu Amr əl-Əsbəhidən) Malik ibn Əbu Amr əl-Əsbəhi deyir:Osman (İbn Əffan) ilə birgə olduqda namaza qalxıldı.Mənə bir şeylər təhsis etməsi üçün onunla (Osmanla) danışırdım.Mən onunla danışdığım müddətdə o əliylə çınqıl daşları düzəldirdi.Bir adam onun yanına gəlib (namazın) bütün səffləri düzəldilmişdir,səfflərin düzgün olduğunu ona xəbər verincə mənə dedi ki,səffə gir,sonra isə təkbir gətir.
Mənbə: Musənnəf Abdur-Razzaq ibn Həmmam əs-Sənani,namaz kitabı, hədis 2408.
Qeyd
Rəvayətin sənədinin raviləri "Səhih Buxari"nin raviləridir.İsnadı səhihdir.Rəvayətdən başa düşülən budur ki,namaz başlamamışdan qabaq Osman çınqıl daşları düzəldir ki,namazda başını bu işə qatmasın və onun üzərinə rahat səcdə etsin.
Abdur-Razzaq hicrətin 126-cı ilində doğulub və 211-də vəfat edib.
11) Bizə Yəhya nəql etdi,o da Malikdən,o da Əbu Cəfər əl-Qaridən.Əbu Cəfər əl-Qari deyir: Gördüm ki,Abdullah ibn Ömər səcdəyə getdiyi zaman alnının qoyduğu yerdəki çınqıl daşlarını yavaşca düzəltdi.
Mənbə: Muvətta Malik, hədis 373
Qeyd: Abdullah ibn umər, ömər ibn xəttab lənətullahi ələyhin oğludur.
Qeyd 2:
Bu rəvayəti İbn Əsir özünün Cəmiul Usul fi Əhədis ər-Rəsul kitabında hədis 3696-da qeyd edib.İbn Əsirin kitabını təhqiq edən hədis şünas Abdul-Qadir əl-Ərnəut deyir ki,isnadı səhihdir.Cəmiul Usul fi Əhədis ər-Rəsul cild 5 səh 493 hədis 3696 haşiyə 1
12) Bizə Əhməd ibn Muhəmməd ibn Yəhya əş-Şəhhəm xəbər verdi,bizə Muhəmməd ibn Muslim ibn Vəra nəql etdi,bizə ər-Rabi ibn Ravh nəql etdi,bizə Muhəmməd ibn Hərb nəql etdi,o da əz-Zubəydidən,o da Adi ibn Abdur-Rahməndən,o da Davud ibn Əbi Hinddən,o da Təlhə ailəsinin köləsi Əbu Salihdən: Mən (bir gün) Nəbinin (salləllahu aleyhi və alih) zövcəsi Ümmü Sələmənin yanında idim.Onun gənc bir qohumu gəldi.Qalxıb namaza durdu.Səcdəyə getmək istədikdə (yerdəki torpağı) üfürdü.Ümmü Sələmə (xanım) ona dedi:Belə etmə! Çünki,Rəsulullah (salləllahu aleyhi və alih) bizim qara qulama dedi:Ey Rabəh! (səcdə edərkən) Üzün torpağa dəysin.
Mənbə:Səhih ibn Hibban,Namaz kitabı,hədis 1952
13) Həmən hədisdir.
Rabəh, üzün torpağa dəysin.
Qeyd: əl-Hakim deyib:Bu hədisin isnadı səhihdir.Onlar (Buxari və Muslim) nəql etməyiblər.
Qeyd 2: əz-Zəhəbi:ət-Təlxisdə deyib ki,səhihdir.
Mənbə: əl-Mustədrək alə əs-Səhiheyn, Cild 1 səh 404 hədis 1001
14) Bizə Kamil (ibn Təlhə) nəql etdi,bizə Həmməd ibn Sələmə nəql etdi, o da Asimdən, o da Əbu Salihdən (əs-Səmmandan), o da Ümmü Sələmədən.Əbu Salih (əs-Səmman): O (Ümmü Sələmə xanım) gördü ki, onun qohumu səcdəyə getmək istədikdə (torpağı) üfürür.(Ümmü Sələmə xanım) dedi:Rəsulullah (salləllahu aleyhi və alih) Rabəh adında qulama dedi ki,(səcdə edərkən) üzün torpağa dəysin.
Hüseyn Səlim Əsəd dedi:Hədisin isnadı həsəndir.
Mənbə: Musnəd Əbu Yalə əl-Məvsili, cild 12 səh 385 hədis 6954.Huseyn Səlim Əsədin təhqiqi ilə.
Əbu Yəla əl-Məvsilinin nəql etdiyi hədisə Huseyn Səlim Əsədin həsən deməsindən də əlavə istərdik ki,sənəd də olan ravilərin kimliyi haqqında məlumat verək.
Əbu Salih əs-Səmman,Asim ibn Əbu ən-Nəcud,Həmmad ibn Sələmə səhih Buxarinin raviləridirlər.Kamil ibn Təlhə də etbarlı ravidir.Məsələn Zəhəbi onun haqqında yazır:
كامل بن طلحة
الإمام الحافظ الصدوق ، شيخ البصرة في وقته
Kamil ibn Təlhə imamdır,hafizdir,səduqdur. O zamanında Bəsrənin şeyxi idi.
Mənbə:Siyəru Aləmin Nubəla cild 11 səh 108.
İbn Hibban özünün əs-Siqat kitabında Kamil ibn Təlhəni siqə (güvənilən şəxs) bilib. 15009-cu raviyə bax.
İbn Əbu Hatim Kamil ibn Təlhə haqqında deyir:
سألت أبي عنه فقال لا بأس به
Onun barəsində atama sual verdikdə dedi ki, onda (Kamil ibn Təlhədə) problem yoxdur.
Mənbə:Cərh və Tədil İbn Əbu Hatim, 982-ci raviyə bax..
15) Abdur-Razzaq, Mamərdən o da Xalid əl-Həzzədən nəql edir.Xalid əl-Həzzə deyir: Nəbi (salləllahu aleyhi və alih) Suhəybin səcdə edərkən torpaqdan çəkindiyini gördükdə ona dedi:"Ey Suhəyb! Üzün torağa dəysin".
Mənbə:Musənnəf Abdur-Razzaq ibn Həmmam əs-Sənani,namaz kitabı,qaya və torpaq üzərində namaz qılma babı, hədis 1528. Bu hədisin raviləri əhli-sünnəyə görə etibarlı şəxslərdir.Lakin hədis mürsəldir.
16) Abdur-Razzaq,Mamərdən və əs-Səvridən onlar da Aməşdən o da Zeyd ibn Vəhbdən. Zeyd ibn Vəhb deyir:Abdullah ibn Məsud (r.a),saçlarını yığmış halda səcdə edən bir kişi ilə rastlaşdıqda onun saçlarını çözdü. (açdı) Adam namazı bitirincə Abdullah ibn Məsud ona dedi:"Saçlarını yığma.Çünki,saçların səcdə edər və hər saç telinin əcri vardır". Adam dedi:"Caçlarım torpağa bulanmasın deyə yığmışdım".Abdullah ibn Məsud cavab olaraq dedi:"Saçlarının torpaq olmaları sənin üçün xeyirlidir".
Mənbə:Musənnəf AbdurRazzəq,namaz kitabı,saçı və paltarı toplama babı,hədis 2996
Qeyd: Rəvayətin sənədinin raviləri "Səhih Buxari"nin raviləridir.İsnadı müttəsildir səhihdir.Bu rəvayətdən hasil olan budur ki,sevimli səhabə Abdullah ibn Məsuda (r.a) görə saçlarında torpağa dəyməsi xeyirlidirsə,o ki qaldı alının torpağa dəyməsinə.
17) Abdur-Razzaq, Səvridən o da Abdul-Kərim əl-Cəzəridən o da (Abdullah ibn Məsudun oğlu) Əbu Ubeydədən nəql edir. Əbu Ubeydə deyir:Abdullah ibn Məsud (r.a) yerdən (torpaqdan) qeyrisinin üzərinə səcdə etməzdi və ya namaz qılmazdı.
Mənbə:Musənnəf Əbdur-Razzaq,hədis 1553.
Qeyd: Rəvayətin sənədinin raviləri etibarlı şəxslərdir.
18) Abdur-Razzaq, İbn Curəycdən nəql edir.İbn Cureyc deyir ki, Əta (İbn Əbu Rabeh)ə dedim ki,yaxın bir yerdə qum (torpaq) olmasına baxmayaraq qayanın üzərində namaz qılsam olarmı? Xeyr, olmaz dedi.Ətaya dedim: Yaxın bir yerdə torpaqlı yer olmasına baxmayaraq içində torpaqda olan palçıqlı bir yerdə qıldığım namaz keçərli olarmı?Əta dedi:Torpağı varsa sənə kifayət edər.(keçərli olar)
19)Abdur-Razzaq, Səvridən o da Asimdən o da İbn Sirindən nəql edir.İbn Sirin bildirir ki:Məsruq gəmidə,üzərinə səcdə etmək üçün özü ilə birgə kərpic gəzdirirdi.
Mənbə:Musənnəf Abdur-Razzaq,namaz kitabı,gəmidə namaz qılma babı,hədis 4559.
Qeyd: Rəvayətin raviləri "Səhih Buxari"nin raviləridir.İsnadı müttəsildir səhihdir.
Məsruq ibn əl-Əcdə tabeindir.Bir çox səhabəni görüb və onlardan rəvayət nəql edibdir.Zəhəbi onun haqqında deyir:
مسروق ابن الأجدع ، الإمام ، القدوة ، العلم
Məsruq ibn əl-Əcdə,İmamdır,Nümunəvi şəxsdir,Alimdir.
Mənbə:Siyəru Aləmin Nubəla,cild 4 səh 64
20) Bizə Əbu əl-Vəlid nəql etdi dedi:Mənə babam nəql etdi,o da İbn Uyəynədən,Mən də İbn Abbasın köləsi Rəzinədən eşitdim. İbn Abbasın köləsi Rəzinə deyir:Əli ibn Abdullah ibn Abbas mənə yazdı ki,mənim üçün Mərvə dağının daşlarından hamar bir daş göndər ki, onun üzərinə səcdə edim.
Mənbə: Əbu əl-Vəlid Muhəmməd ibn Abdullah ibn Əhməd əl-Əzrəqinin Əxbəru Məkkə kitabı,cild 2 səh 151.
Qeyd: Əzrəqi, h.q 250-ci ildə vəfat edib. Əzrəqinin Əxbəru Məkkə kitabını təhqiq edən hədis şünas Abdulməlik ibn Abdullah ibn Duhəyş deyir ki rəvayətin isnadı həsəndir.Bax səh 726 hədis 884
Əli ibn Abdullah ibn Abbas tabeindir.Sevimli səhabə İbn Abbasın (r.a) oğludur.Zəhəbi onun haqqında deyir:
علي بن عبد الله ابن عباس بن عبد المطلب بن هاشم بن عبد مناف الإمام القانت أبو محمد الهاشمي المدني السجاد . ولد عام قتل الإمام علي ، فسمي باسمه
Əli ibn Abdullah ibn Abbas ibn Abdul-Mütəllib ibn Haşim ibn Abd Mənaf, İmamdır,(Allaha) itaətkar şəxsdir, Əbu Muhəmməd əl-Haşimi əl-Mədini əs-Səccad (çox səcdə edən şəxsdir) İmam Əlinin qətlə yetirildiyi ildə doğulmuşdur.Və onun (İmam Əlinin) adı ilə adlandırılmışdır.
Mənbə: Siyəru Aləmin Nubəla cild 5 səh 285
21) Abdur-Razzaq, Muhəmməd ibn Muslimdən o da İbrahim ibn Meysərdən.İbrahim ibn Meysər deyir: Tavus səcdə edincə üzündəki torpağı bir dəfə silirdi.İbn Cureyc Tavusdan eynisini xatırlatmışdır.
Mənbə:Musənnəf Abdur-Razzaq,namaz kitabı,(Namaz qılarkən üzdəki) çınqıl daşları təmizləmə babı,hədis 2409.
Qeyd: Rəvayətin raviləri Səhih Buxari və Muslimin raviləridirlər.İsnadı səhihdir.
Qeyd: Tavus ibn Keysan bir neçə səhabəni görmüş böyük tabeinlərdəndir.Zəhəbi onun haqqında deyir:
Tavus ibn Keysan,Fəqihdir,Nümunəvi şəxsdir,Yəmənin alimidir,Hafizdir.
Mənbə: Siyəru Aləmin Nubəla, cild 5 səh 39.
Namazda səcdənin torpağa olmasının əhli sünnədən az bir hissəsi idi. İnşəallah ki,hisslərlə yox ağıl ilə hərəkət edərik.
Mənbə:Səhih Buxari,Etikaf kitabı,9-cu bab,hədis 1931
2) Namazı tamamlayanadək alnını və burnunu (toz torpaqdan,palçıqdan) silməyən (təmizləməyən) kimsə babı.Əbu Abdullah (Buxari özü) demişdir.Humeydinin (Abdullah ibn Zubeyr əl-Məkkinin) namaz qılarkən alnın (toz torpaqdan,palçıqdan) silinməməsinə bu hədisi dəlil gətirdiyini gördüm.
Əbu Sələmə (ibn Abdur-Rahmən) deyir ki,(səhabə) Əbu Səid əl-Xudriyə (r.a) (Qədr gecəsi haqqında) sual verdim.Əbu Səid əl-Xudri dedi:Rəsulullahı (salləllahu aleyhi və alih) suyun və palçığın içində səcdə edərkən gördüm.Hətta onun alnında palçıq izlərini belə gördüm
Mənbə:Səhih Buxari,namazın sifəti haqqında fəsillər,hədis 801
3) Səhih Buxaridə Cabir ibn Abdullah (r.a) Rəsulullahdan (salləllahu aleyhi və alih) nəql etdiyi hədisdə Rəsulullah deyir ki,mənə beş şey əta edildi.Onlardan da biri budur.
وجعلت لي الأرض مسجدا وطهورا
Yer mənə məscid (səcdəgah) və pakedici qərar verildi.
Mənbə:Səhih Buxari,Təyəmmüm kitabı,hədis 328
Bu hədisdə الأرض yer torpaq mənasındadır.Məsələn Qurana nəzər salaq.
Ölü yer onlar üçün bir dəlildir. Biz onu dirildir, oradan dənli bitkilər (taxıl arpa) çıxardırıq, onlar da ondan yeyirlər. Yasin 33.
Yerin bitirdiklərindən, insanların özlərindən və bilmədiklərindən bütün cütləri yaradan Allah pakdır.Yasin 36.
4) Bizə Əbu Əhməd Bəkr ibn Muhəmməd əs-Səyrafi xəbər verdi,bizə Əbu əl-Əhvəs Muhəmməd ibn əl-Heysəm əl-Qazi nəql etdi,bizə Əbu Səid Yəhya ibn Süleyman əl-Cufi nəql etdi,bizə Yəhya ibn əl-Yəmən nəql etdi,o da Sufyandan,o da Abdullah ibn Abdur-Rahmən ibn Əbu Hüseyndən,o da İkrimədən,o da İbn Abbasdan (r.a) İbn Abbas nəql edir: "Nəbi (salləllahu aleyhi və alih) daşın üzərinə səcdə etdi".
əl-Hakim deyir: Bu hədisin isnadı səhihdir.Onlar (Buxari və Muslim) nəql etməyiblər.
əz-Zəhəbi ət-Təlxisdə deyib ki,səhihdir.
Mənbə: əl-Mustədrək alə əs-Səhiheyn, cild 1 səh 646 hədis 1740
5) Bizə Cəfər ibn Əhməd ibn Sinan əl-Qattan xəbər verdi,bizə Amr ibn Əli əl-Fəlləs nəql etdi,bizə Abdul-Vəhhəb əs-Səqəfi nəql etdi,bizə Muhəmməd ibn Amr nəql etdi,o da Səid ibn əl-Harisdən,o da Cabir ibn Abdullahdan (r.a) Cabir ibn Abdullah deyir: "Biz Nəbi (salləllahu aleyhi və alih) ilə birgə şiddətli isti havada namaz qılırdıq.Bu sırada hər birimiz çınqıl daşlarından götürər,onu bir əlin içinə,sonra da onu digər əlin içinə qoyar,soyuduqda isə onun (çınqıl daşın) üzərinə səcdə edərdi".
İbn Hibbana görə səhihdir.
Şuəyb əl-Ərnəut deyib ki,isnadı həsəndir.
Mənbə:Səhih ibn Hibban,cild 6 səh 52 hədis 2276.Şuəyb əl-Ərnəutun təhqiqi ilə.
Qeyd:
1. Bu rəvayət digər mənbələrdə də nəql olunub.Lakin biz əvəzinə mən Rəsulullahla birgə şiddətli isti havada namaz qılırdım deyilir.
1.əl-Mustədrək alə əs-Səhiheyn hədis 701. Hakim və Zəhəbi deyiblər ki,Müslümün şərtinə əsasən səhihdir.
2. 2.Sünən Abu Davud, hədis 399.Albani deyib ki,isnadı həsəndir.
3. Musnəd Əbu Yəla əl-Məvsili,hədis 1916 .Hüseyn Səlim Əsəd deyib ki,isnadı həsəndir.
6) Bizə Surəyc ibn Yunus nəql etdi,bizə Bişr ibn əl-Mufəzzəl nəql etdi,o da Ğalibdən,o da Bəkr ibn Abdullahdan,o da Ənəs ibn Malikdən.Ənəs ibn Malik deyir:Biz şiddətli isti havada Rəsulullahla (salləllahu aleyhi və alih) birgə namaz qılırdıq.Hər birimiz çınqıl daşını götürüb əlimizdə soyudur,sonra isə onu (çınqıl daşını) qoyub üzərinə səcdə edirdik.
Hüseyn Səlim Əsəd deyib ki,isnadı səhihdir.
Mənbə: Musnəd Əbu Yəla əl-Məvsili,cild 7 səh 178 hədis 4156.Hüseyn Səlim Əsədin təhqiqi ilə.
7) Namazda torpağı düzəltməyin və çınqıl daşlara məsh etməyin məkruh olma babı.
حدثنا أبو بكر بن أبي شيبة حدثنا وكيع حدثنا هشام الدستوائي عن يحيى بن أبي كثير عن أبي سلمة عن معيقيب قال ذكر النبي صلى الله عليه وسلم المسح في المسجد يعني الحصى قال إن كنت لا بد فاعلا فواحدة
حدثنا محمد بن المثنى حدثنا يحيى بن سعيد عن هشام قال حدثني ابن أبي كثير عن أبي سلمة عن معيقيب أنهم سألوا النبي صلى الله عليه وسلم عن المسح في الصلاة فقال واحدة وحدثنيه عبيد الله بن عمر القواريري حدثنا خالد يعني ابن الحارث حدثنا هشام بهذا الإسناد وقال فيه حدثني معيقيب ح
وحدثناه أبو بكر بن أبي شيبة حدثنا الحسن بن موسى حدثنا شيبان عن يحيى عن أبي سلمة قال حدثني معيقيب أن رسول الله صلى الله عليه وسلم قال في الرجل يسوي التراب حيث يسجد قال إن كنت فاعلا فواحدة
Üç hədisin mətninin bir yerdə tərcüməsi.
Muayqib nəql edir:Rəsulullah (salləllahu aleyhi və alih) dedi:"Namazda səcdə edəcəyi yerin torpağını düzəldən və çınqıl daşlara məsh edən adam əgər bunu edəcəksə,bir dəfə etsin".
Mənbə:Səhih Muslim,Kitab əl-Məsəcid və Məvazi əs-Saləh,bab Kərahəti məsh əl-Həsa və Təsviyətit-Turab fi əs-Saləh,hədis 546,547,548.
Qeyd:
Gördüyümüz kimi Rəsulullah (salləllahu aleyhi və alih) səcdə yerindəki torpaq və daşdan söz açır nəinki yun və əsgidən.Biz bu hədislə namazda torpaq və daşın yerinin neçə dəfə düzəldilməsini sübut etmək istəmirik.Məqsədimiz səcdə yerindəki toraq və daşın olmasıdır.
8) Bizə Səid ibn Abdur-Rahmən əl-Məxzumi nəql etdi,bizə Sufyan ibn Uyəynə nəql etdi, o da əz-Zuhridən, o da Əbu əl-Əhvəsdən, o da Əbu Zərdən (r.a):Nəbi (salləllahu aleyhi və alih) demişdir:"Sizlərdən biriniz namaza durduğu anda (yerdəki) çınqıl daşları məsh etməsin (düzəltməsin.) Çünki,Allahın rəhməti ona tərəf yönəlir".
Tirmizi deyir:Bu mövzuda Muayqib,Əli ibn Əbu Talib,Huzeyfə və Cabir ibn Abdullahdan da hədis rəvayət edilmişdir.Əbu Zərin nəql etdiyi hədis həsəndir.Nəbidən (salləllahu aleyhi və alih) namazda çınqıl daşların düzəldilməsinin bəyənmədiyini və əgər edəcəksənsə,bir dəfə et barədə də hədis rəvayət edilmişdir.Ondan rəvayət olunduğuna əsasən bir dəfə düzəltməyə icazə verilib.Və bu elim adamlarının yanında belə əməl olunar.
Mənbə:Sünən Tirmizi,namaz kitabı,namazda çınqıl daşlara məsh etməyin məkruh olma babı,hədis 379
Tirmizinin Əbu Zərdən (r.a) nəql etdiyi hədisi İbn Hibban özünün səhihində nəql edib.Hədis 2320
9) Albani deyir:Bəli.ət-Təyasi müsnədin də müxtəsər olaraq Əbu Zərdən nəql edib: Əbu Zər dedi:"Rəsulullahdan (salləllahu aleyhi və alih) hər şey barədə soruşdum.Hətta (namazda) çınqıl daşları məsh etmək (düzəltmək) barədə də sual etdim.Rəsulullah dedi ki,bir dəfə toxun".Albani: Onun sənədi səhihdir.
Mənbə:Təmam əl-Minnə fi Təliq əla Fiqh əs-Sunnə cild 1 səh 313.Təhqiq,Albani.
10) Abdur-Rəzzaq,Malikdən o da onun əmisi İbn Əbu Suhəyldən o da atasından (Malik ibn Əbu Amr əl-Əsbəhidən) Malik ibn Əbu Amr əl-Əsbəhi deyir:Osman (İbn Əffan) ilə birgə olduqda namaza qalxıldı.Mənə bir şeylər təhsis etməsi üçün onunla (Osmanla) danışırdım.Mən onunla danışdığım müddətdə o əliylə çınqıl daşları düzəldirdi.Bir adam onun yanına gəlib (namazın) bütün səffləri düzəldilmişdir,səfflərin düzgün olduğunu ona xəbər verincə mənə dedi ki,səffə gir,sonra isə təkbir gətir.
Mənbə: Musənnəf Abdur-Razzaq ibn Həmmam əs-Sənani,namaz kitabı, hədis 2408.
Qeyd
Rəvayətin sənədinin raviləri "Səhih Buxari"nin raviləridir.İsnadı səhihdir.Rəvayətdən başa düşülən budur ki,namaz başlamamışdan qabaq Osman çınqıl daşları düzəldir ki,namazda başını bu işə qatmasın və onun üzərinə rahat səcdə etsin.
Abdur-Razzaq hicrətin 126-cı ilində doğulub və 211-də vəfat edib.
11) Bizə Yəhya nəql etdi,o da Malikdən,o da Əbu Cəfər əl-Qaridən.Əbu Cəfər əl-Qari deyir: Gördüm ki,Abdullah ibn Ömər səcdəyə getdiyi zaman alnının qoyduğu yerdəki çınqıl daşlarını yavaşca düzəltdi.
Mənbə: Muvətta Malik, hədis 373
Qeyd: Abdullah ibn umər, ömər ibn xəttab lənətullahi ələyhin oğludur.
Qeyd 2:
Bu rəvayəti İbn Əsir özünün Cəmiul Usul fi Əhədis ər-Rəsul kitabında hədis 3696-da qeyd edib.İbn Əsirin kitabını təhqiq edən hədis şünas Abdul-Qadir əl-Ərnəut deyir ki,isnadı səhihdir.Cəmiul Usul fi Əhədis ər-Rəsul cild 5 səh 493 hədis 3696 haşiyə 1
12) Bizə Əhməd ibn Muhəmməd ibn Yəhya əş-Şəhhəm xəbər verdi,bizə Muhəmməd ibn Muslim ibn Vəra nəql etdi,bizə ər-Rabi ibn Ravh nəql etdi,bizə Muhəmməd ibn Hərb nəql etdi,o da əz-Zubəydidən,o da Adi ibn Abdur-Rahməndən,o da Davud ibn Əbi Hinddən,o da Təlhə ailəsinin köləsi Əbu Salihdən: Mən (bir gün) Nəbinin (salləllahu aleyhi və alih) zövcəsi Ümmü Sələmənin yanında idim.Onun gənc bir qohumu gəldi.Qalxıb namaza durdu.Səcdəyə getmək istədikdə (yerdəki torpağı) üfürdü.Ümmü Sələmə (xanım) ona dedi:Belə etmə! Çünki,Rəsulullah (salləllahu aleyhi və alih) bizim qara qulama dedi:Ey Rabəh! (səcdə edərkən) Üzün torpağa dəysin.
Mənbə:Səhih ibn Hibban,Namaz kitabı,hədis 1952
13) Həmən hədisdir.
Rabəh, üzün torpağa dəysin.
Qeyd: əl-Hakim deyib:Bu hədisin isnadı səhihdir.Onlar (Buxari və Muslim) nəql etməyiblər.
Qeyd 2: əz-Zəhəbi:ət-Təlxisdə deyib ki,səhihdir.
Mənbə: əl-Mustədrək alə əs-Səhiheyn, Cild 1 səh 404 hədis 1001
14) Bizə Kamil (ibn Təlhə) nəql etdi,bizə Həmməd ibn Sələmə nəql etdi, o da Asimdən, o da Əbu Salihdən (əs-Səmmandan), o da Ümmü Sələmədən.Əbu Salih (əs-Səmman): O (Ümmü Sələmə xanım) gördü ki, onun qohumu səcdəyə getmək istədikdə (torpağı) üfürür.(Ümmü Sələmə xanım) dedi:Rəsulullah (salləllahu aleyhi və alih) Rabəh adında qulama dedi ki,(səcdə edərkən) üzün torpağa dəysin.
Hüseyn Səlim Əsəd dedi:Hədisin isnadı həsəndir.
Mənbə: Musnəd Əbu Yalə əl-Məvsili, cild 12 səh 385 hədis 6954.Huseyn Səlim Əsədin təhqiqi ilə.
Əbu Yəla əl-Məvsilinin nəql etdiyi hədisə Huseyn Səlim Əsədin həsən deməsindən də əlavə istərdik ki,sənəd də olan ravilərin kimliyi haqqında məlumat verək.
Əbu Salih əs-Səmman,Asim ibn Əbu ən-Nəcud,Həmmad ibn Sələmə səhih Buxarinin raviləridirlər.Kamil ibn Təlhə də etbarlı ravidir.Məsələn Zəhəbi onun haqqında yazır:
كامل بن طلحة
الإمام الحافظ الصدوق ، شيخ البصرة في وقته
Kamil ibn Təlhə imamdır,hafizdir,səduqdur. O zamanında Bəsrənin şeyxi idi.
Mənbə:Siyəru Aləmin Nubəla cild 11 səh 108.
İbn Hibban özünün əs-Siqat kitabında Kamil ibn Təlhəni siqə (güvənilən şəxs) bilib. 15009-cu raviyə bax.
İbn Əbu Hatim Kamil ibn Təlhə haqqında deyir:
سألت أبي عنه فقال لا بأس به
Onun barəsində atama sual verdikdə dedi ki, onda (Kamil ibn Təlhədə) problem yoxdur.
Mənbə:Cərh və Tədil İbn Əbu Hatim, 982-ci raviyə bax..
15) Abdur-Razzaq, Mamərdən o da Xalid əl-Həzzədən nəql edir.Xalid əl-Həzzə deyir: Nəbi (salləllahu aleyhi və alih) Suhəybin səcdə edərkən torpaqdan çəkindiyini gördükdə ona dedi:"Ey Suhəyb! Üzün torağa dəysin".
Mənbə:Musənnəf Abdur-Razzaq ibn Həmmam əs-Sənani,namaz kitabı,qaya və torpaq üzərində namaz qılma babı, hədis 1528. Bu hədisin raviləri əhli-sünnəyə görə etibarlı şəxslərdir.Lakin hədis mürsəldir.
16) Abdur-Razzaq,Mamərdən və əs-Səvridən onlar da Aməşdən o da Zeyd ibn Vəhbdən. Zeyd ibn Vəhb deyir:Abdullah ibn Məsud (r.a),saçlarını yığmış halda səcdə edən bir kişi ilə rastlaşdıqda onun saçlarını çözdü. (açdı) Adam namazı bitirincə Abdullah ibn Məsud ona dedi:"Saçlarını yığma.Çünki,saçların səcdə edər və hər saç telinin əcri vardır". Adam dedi:"Caçlarım torpağa bulanmasın deyə yığmışdım".Abdullah ibn Məsud cavab olaraq dedi:"Saçlarının torpaq olmaları sənin üçün xeyirlidir".
Mənbə:Musənnəf AbdurRazzəq,namaz kitabı,saçı və paltarı toplama babı,hədis 2996
Qeyd: Rəvayətin sənədinin raviləri "Səhih Buxari"nin raviləridir.İsnadı müttəsildir səhihdir.Bu rəvayətdən hasil olan budur ki,sevimli səhabə Abdullah ibn Məsuda (r.a) görə saçlarında torpağa dəyməsi xeyirlidirsə,o ki qaldı alının torpağa dəyməsinə.
17) Abdur-Razzaq, Səvridən o da Abdul-Kərim əl-Cəzəridən o da (Abdullah ibn Məsudun oğlu) Əbu Ubeydədən nəql edir. Əbu Ubeydə deyir:Abdullah ibn Məsud (r.a) yerdən (torpaqdan) qeyrisinin üzərinə səcdə etməzdi və ya namaz qılmazdı.
Mənbə:Musənnəf Əbdur-Razzaq,hədis 1553.
Qeyd: Rəvayətin sənədinin raviləri etibarlı şəxslərdir.
18) Abdur-Razzaq, İbn Curəycdən nəql edir.İbn Cureyc deyir ki, Əta (İbn Əbu Rabeh)ə dedim ki,yaxın bir yerdə qum (torpaq) olmasına baxmayaraq qayanın üzərində namaz qılsam olarmı? Xeyr, olmaz dedi.Ətaya dedim: Yaxın bir yerdə torpaqlı yer olmasına baxmayaraq içində torpaqda olan palçıqlı bir yerdə qıldığım namaz keçərli olarmı?Əta dedi:Torpağı varsa sənə kifayət edər.(keçərli olar)
19)Abdur-Razzaq, Səvridən o da Asimdən o da İbn Sirindən nəql edir.İbn Sirin bildirir ki:Məsruq gəmidə,üzərinə səcdə etmək üçün özü ilə birgə kərpic gəzdirirdi.
Mənbə:Musənnəf Abdur-Razzaq,namaz kitabı,gəmidə namaz qılma babı,hədis 4559.
Qeyd: Rəvayətin raviləri "Səhih Buxari"nin raviləridir.İsnadı müttəsildir səhihdir.
Məsruq ibn əl-Əcdə tabeindir.Bir çox səhabəni görüb və onlardan rəvayət nəql edibdir.Zəhəbi onun haqqında deyir:
مسروق ابن الأجدع ، الإمام ، القدوة ، العلم
Məsruq ibn əl-Əcdə,İmamdır,Nümunəvi şəxsdir,Alimdir.
Mənbə:Siyəru Aləmin Nubəla,cild 4 səh 64
20) Bizə Əbu əl-Vəlid nəql etdi dedi:Mənə babam nəql etdi,o da İbn Uyəynədən,Mən də İbn Abbasın köləsi Rəzinədən eşitdim. İbn Abbasın köləsi Rəzinə deyir:Əli ibn Abdullah ibn Abbas mənə yazdı ki,mənim üçün Mərvə dağının daşlarından hamar bir daş göndər ki, onun üzərinə səcdə edim.
Mənbə: Əbu əl-Vəlid Muhəmməd ibn Abdullah ibn Əhməd əl-Əzrəqinin Əxbəru Məkkə kitabı,cild 2 səh 151.
Qeyd: Əzrəqi, h.q 250-ci ildə vəfat edib. Əzrəqinin Əxbəru Məkkə kitabını təhqiq edən hədis şünas Abdulməlik ibn Abdullah ibn Duhəyş deyir ki rəvayətin isnadı həsəndir.Bax səh 726 hədis 884
Əli ibn Abdullah ibn Abbas tabeindir.Sevimli səhabə İbn Abbasın (r.a) oğludur.Zəhəbi onun haqqında deyir:
علي بن عبد الله ابن عباس بن عبد المطلب بن هاشم بن عبد مناف الإمام القانت أبو محمد الهاشمي المدني السجاد . ولد عام قتل الإمام علي ، فسمي باسمه
Əli ibn Abdullah ibn Abbas ibn Abdul-Mütəllib ibn Haşim ibn Abd Mənaf, İmamdır,(Allaha) itaətkar şəxsdir, Əbu Muhəmməd əl-Haşimi əl-Mədini əs-Səccad (çox səcdə edən şəxsdir) İmam Əlinin qətlə yetirildiyi ildə doğulmuşdur.Və onun (İmam Əlinin) adı ilə adlandırılmışdır.
Mənbə: Siyəru Aləmin Nubəla cild 5 səh 285
21) Abdur-Razzaq, Muhəmməd ibn Muslimdən o da İbrahim ibn Meysərdən.İbrahim ibn Meysər deyir: Tavus səcdə edincə üzündəki torpağı bir dəfə silirdi.İbn Cureyc Tavusdan eynisini xatırlatmışdır.
Mənbə:Musənnəf Abdur-Razzaq,namaz kitabı,(Namaz qılarkən üzdəki) çınqıl daşları təmizləmə babı,hədis 2409.
Qeyd: Rəvayətin raviləri Səhih Buxari və Muslimin raviləridirlər.İsnadı səhihdir.
Qeyd: Tavus ibn Keysan bir neçə səhabəni görmüş böyük tabeinlərdəndir.Zəhəbi onun haqqında deyir:
Tavus ibn Keysan,Fəqihdir,Nümunəvi şəxsdir,Yəmənin alimidir,Hafizdir.
Mənbə: Siyəru Aləmin Nubəla, cild 5 səh 39.
Namazda səcdənin torpağa olmasının əhli sünnədən az bir hissəsi idi. İnşəallah ki,hisslərlə yox ağıl ilə hərəkət edərik.
Məlumat Saytda şərhləri oxumaq, şərh yazmaq, xəbər göndərmək üçün QEYDİYYATDAN keçməyiniz lazımdır.
