Ailənin üzləşdiyi sosial təzyiqlər və onların psixoloji nəticələri müasir dövrdə cəmiyyətin dinamik inkişafı ilə əlaqədar olaraq xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Ailə, cəmiyyətin əsas strukturlarından biri olaraq, sosial və psixoloji baxımdan fərdlərin həyatını formalaşdıran ən vacib amillərdən biridir. Lakin müasir dövrün gətirdiyi sosial dəyişikliklər və təzyiqlər ailə üzvlərinin bir-biri ilə münasibətlərini çətinləşdirə və ümumi ailə həyatına mənfi təsir göstərə bilər. Bu təzyiqlər təkcə ailədaxili münasibətlərdə deyil, eyni zamanda cəmiyyət miqyasında gərginlik və stress yaradaraq fərdlərin psixoloji sağlamlığına ciddi təsir edə bilər.
Sosial təzyiqlərin növləri və ailəyə təsiri
Sosial təzyiqlər ailə həyatına müxtəlif formalarda təsir göstərə bilər. Bu təzyiqlər əsasən cəmiyyətin müəyyən etdiyi standartlara, gözləntilərə, normativlərə və geniş sosial tələblərə əsaslanır. Ailələrin qarşılaşdığı ən geniş yayılmış sosial təzyiqlər aşağıdakı kimi təsnif edilə bilər:
1) İqtisadi təzyiqlər
İqtisadi çətinliklər ailədaxili münasibətlərdə ciddi gərginliklərə səbəb ola bilər. Maddi problemlər ailə üzvləri, xüsusən də valideynlər üçün əlavə stress yaradır. Valideynlər, xüsusən də ailə başçıları, evin əsas maddi ehtiyaclarını ödəmək, borcları qaytarmaq və uşaqlarının gələcəyi üçün daha yaxşı şərait yaratmaq məsuliyyətini daşıyır. Bu isə onların psixoloji vəziyyətinə mənfi təsir göstərir, ailə üzvləri arasında münasibətlərin gərginləşməsinə səbəb olur.
2) Cəmiyyətdəki normativlər və gözləntilər
Cəmiyyətin müəyyən etdiyi “ideal ailə” obrazı, həmçinin sosial normativlər və standart gözləntilər ailə üzvlərinə təzyiq yaradır. Cəmiyyətdə ailənin necə idarə olunmalı, qadın və kişi rollarının necə bölüşdürülməli olduğu barədə gözləntilər ailələr üçün əlavə gərginlik mənbəyidir. Bu gözləntilərin bəziləri real həyatla uzlaşmadığı üçün ailələr arasında münasibətlərin pisləşməsinə səbəb ola bilər. Məsələn, evlilik yaşı, övlad sahibi olmaq, valideynlərin məsuliyyətləri və qadın-kişi münasibətləri ilə bağlı mövcud sosial standartlar ailə üzvlərinin üzərinə əlavə yük qoyur.
3) Sosial media və texnologiyanın təsiri
Sosial media müasir dövrdə güclü sosial təzyiq mənbəyinə çevrilmişdir. Ailələr sosial mediada tez-tez idealizə edilmiş həyat tərzlərini, “mükəmməl ailə” obrazlarını müşahidə edir və öz həyatlarını bu ideallarla müqayisə edirlər. Bu vəziyyət ailə üzvlərinin öz ailələrinin həmin “ideal” standartlara uyğun olmadığını düşünməsinə və psixoloji narahatlıqlar keçirməsinə səbəb olur. Sosial medianın təqdim etdiyi ideal obrazlar ailədaxili münasibətlərə mənfi təsir göstərir, qarşılıqlı məmnuniyyəti azaldır.
4) Ənənəvi dəyərlər və dəyişən sosial tələblər
Ənənəvi ailə dəyərləri ilə müasir sosial tələblər arasında yaranan ziddiyyətlər ailələrə ciddi təsir göstərir. Ənənəvi ailə strukturu və qadın-kişi rolları barədə köhnəlmiş baxışlar müasir dövrdə getdikcə dəyişməkdədir. Lakin bəzi ailələr bu dəyişikliklərə uyğunlaşmaqda çətinlik çəkərək hələ də ənənəvi dəyərlərə sadiq qalmağa çalışır. Məsələn, qadınların yalnız ev işləri ilə məşğul olması və kişilərin ailənin yeganə təminatçısı kimi görülməsi kimi köhnəlmiş gözləntilər ailə üzvləri arasında gərginliyə səbəb ola bilər.
Sosial təzyiqlərin psixoloji nəticələri
Ailəyə yönələn sosial təzyiqlər ailə üzvlərinin psixoloji vəziyyətinə birbaşa təsir edir. Bu təsirlər həm fərdi, həm də ailədaxili münasibətlərdə müxtəlif formalarda özünü göstərə bilər.
1) Stress və narahatlıq
İqtisadi problemlər, sosial gözləntilər və texnoloji təsirlər ailə üzvlərinin, xüsusən də valideynlərin həyatında stress və narahatlıq yaradır. Maddi çətinliklər, sosial təzyiqlər və cəmiyyətin ideal obrazlarına uyğun gəlmək cəhdləri ailədə stresin artmasına və psixoloji problemlərin yaranmasına səbəb ola bilər.
2) Ailədaxili münasibətlərdə gərginlik
Sosial təzyiqlər ailədaxili münasibətlərin pisləşməsinə səbəb ola bilər. Valideynlər arasında gərginlik, ailə üzvlərinin bir-birinə vaxt ayırmaması və emosional dəstəyin azalması ailə bağlarının zəifləməsinə gətirib çıxara bilər.
3) Özünə inamın azalması və sosial təcrid
Sosial təzyiqlərin təsiri altında olan ailə üzvləri cəmiyyətin gözləntilərinə cavab verə bilmədiklərini düşündükdə, özlərinə inamlarını itirə bilərlər. Xüsusilə sosial mediada idealizə edilmiş həyat tərzlərini görən fərdlər öz vəziyyətlərini başqaları ilə müqayisə edərək təcrid və psixoloji təzyiq hiss edə bilərlər.
4) Uşaqların psixoloji inkişafına təsir
Valideynlərin üzləşdiyi sosial təzyiqlər uşaqların psixoloji sağlamlığına da təsir göstərir. Valideynlərin yaşadığı stress və gərginlik uşaqlara ötürülür. Bu isə uşaqlarda narahatlıq, aqressiya, özünə inamın azalması və psixoloji dayanıqsızlıq kimi problemlərə səbəb ola bilər.
Sosial təzyiqlərlə mübarizə yolları
Ailələrin sosial təzyiqlərlə mübarizə aparması üçün aşağıdakı yanaşmalar tövsiyə olunur:
1) Ailə daxilində ünsiyyətin gücləndirilməsi
Ailə üzvləri arasında açıq və dürüst ünsiyyət qurmaq təzyiqlərin təsirini azaltmağa kömək edir. Fikirlərin və hisslərin qarşılıqlı paylaşılması ailə üzvləri arasında anlayış və dəstəyi artırır.
2) Stressin idarə edilməsi
Stresslə başa çıxmaq üçün ailə üzvləri idman, meditasiya, asudə vaxt fəaliyyətləri və ya digər sakitləşdirici metodlardan istifadə edə bilərlər.
3) Realist yanaşmanın qəbul edilməsi
Ailələr sosial gözləntilərin təsirindən çıxaraq öz reallıqlarına uyğun bir həyat tərzi qurmalıdırlar. İdeal obrazlara uyğunlaşmaq cəhdindən uzaq duraraq gerçək vəziyyətlə barışmaq vacibdir.
4) Peşəkar dəstək almaq
Əgər sosial təzyiqlər ailə üzvlərinin psixoloji vəziyyətinə ciddi təsir edirsə, peşəkar yardım almaq məqsədəuyğundur. Psixoloq və ya ailə terapevti ailədaxili gərginlikləri aradan qaldırmaqda ailələrə dəstək ola bilər.
Nəticə
Ailələrin üzləşdiyi sosial təzyiqlər həm fərdi, həm də ailəvi psixoloji sağlamlığa ciddi təsir göstərə bilər. Lakin açıq ünsiyyət, qarşılıqlı dəstək və realist gözləntilər sosial təzyiqlərlə mübarizədə mühüm rol oynayır. Ailənin güclü ünsiyyət və dəstək mexanizmi yaratması, mövcud problemləri daha asanlıqla həll etməsinə imkan verir.
Sun.Az - Həyat Hekayəni Yarat
Məlumat Saytda şərhləri oxumaq, şərh yazmaq, xəbər göndərmək üçün QEYDİYYATDAN keçməyiniz lazımdır.
